Ortaya atıldığında bilim dünyasının devrimci çılgını Einstein’ı tutucu ve despot ilkokul müdürüne çeviren Kopenhag Yorumunun “modası çoktan geçti” desek haddimizi aşmış olacağımız için “Kopenhag Yorumu geniş ölçüde eleştirilmektedir” diyelim… çünkü temelde bir formüldür. Ölçüme dikkat çekmek gibi büyük bir adım atılmasına neden olduğu halde, hipotezde insan bilincine yer yoktur.

Schrödinger denklemi neyin olacağını söylemez; neyin, nerelerde ve ne ihtimalle olabileceğini söyler. Yani Schrödinger’in ünlü kedi deneyinde Gayger sayacı ile bir kutuya konmuş kedinin bir yerde bir olasılığa göre canlı, diğer yerde farklı olasılığa göre ölü olacağını anlatmaktadır. İşin ilginç yanı Schrödinger’in bu deney ile aynı zamanda ünlü denklemi ile de dalga geçmiş olmasıdır. Denklemdeki evoluation bir yere, bir düzeye kadar ilerler… ondan sonra farklı bir şey olur. Başka neyin olduğunu açıklayan modellerden biri de Orch OR’dur.

Orch Or ve tüm objektif çöküş modellerinde gözlemciye yer yoktur. Bu yorumda gravite, Einstein’ın Genel Görelilik yasasına göre yer alır, yani makrokozmostaki gibi uzayı büker. State reduction (çöküş) ise süperpozisyondaki kütleler arasındaki enerji farkı belli bir kritere gelince oluşur. Yani belirleyici olan süperpozisyondaki objelerin kütlelerinin büyüklüğüdür. Bizlerin (insanların) ve kedilerin dalga fonksiyonunda olamamanız (duvarlardan geçemememiz) bu yüzdendir: Süperpozisyondaki bir elektron binlerce yıl çökmeden dursa da, insan ve kedi gibi büyük kütleli objeler dalga fonksiyonunda kalamazlar, çökerler.

Biz Orch OR’u çöküş modeli olarak almıyoruz. Gerçekliğin mikrotübüllerde çöktüğüne, Hameroff modeline göre çöktüğüne ve de kuantum uzayının derinlerinde yer alan farklı bir “şeye” (bilince?) inandığımız için Penrose’un modelinin Hameroff bölümüne yoğunlaşıyor, maji ile arada köprü kuruyoruz.

Bizim inancımıza göre gerçeklik -Von Neumann çıkışlı olan, Stapp’ın da desteklediği- Wigner¹ modeli ile çöker. Yani gerçeklik mikrotübüllerde çöker… ama tetikleyici (yani süperpozisyondaki olasılıklardan birini seçen) insan bilincidir.

[1] Eugene Wigner. 1963 Nobel fizik ödülü sahibi, Macar asıllı, Amerikalı bilim adamı.