Araştırma ve yazı:

Kibele'nin öncel kimliği Neolitik çağlardan geliyor olsa da, belki de onun asıl kimliği Frigya'da yer alan kutsal kenti Pessinus'da görülür. Burada adı Agdistis'tir ve efsanesi evrensel gerçekleri sembolize etmektedir.

Strabo - Coğrafya XII.5.3
Pessinos (Pessinus) [Frigya'da] dünyanın bu bölgesindeki alışveriş merkezlerinin en büyüğüdür ve büyük bir saygı nesnesi olan Meter Theon'un (tanrıların annesi) [Kybele] tapınağını içerir. Ona Agdistis diyorlar.
(Köşeli ve normal parantezler bana ait değildir.)

Dünya İnançları Sözlüğü
Orhan Hançerlioğlu - Kybele
Temel tapım yerinin Sakarya nehrinin ağzındaki Murat dağının güney yamaçları olduğu sanılmaktadır. Burada Kybele'nin adı Agdistis'tir.

Frigya mitlerine göre Kybele, Frigyalıların gök tanrısı ve yer anasının kızıydı. Ancak bir hermafrodit olarak doğdu! Adı Agdistis'ti. Tanrılar tarafından hadım edildi.

Ne yazık ki mitin Frigya (özgün) versiyonu bulunamamış. Agdistis'i, yani Kibele'nin orijinal (asıl) halini Grek yazarlardan, özellikle de Pausanias'tan öğrenmekteyiz.

Theoi.org
Anavatanı Frigya, hermafrodit doğumuyla ilgili açıkça Yunan kaynaklı olmayan bir efsaneyi de içeriyor. (..) O, Dünya Ana'nın uyuyan Gök Tanrı tarafından kazara hamile bırakılmasıyla doğmuş hermafrodit bir tanrıydı. (..) Pausanias'ın mit anlatımında Frigya gök tanrısı, Yunan Zeus'uyla özdeşleştirilir.

Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology
Anlatımların birinde Zeus farkında olmadan Dünya'dan aynı anda hem erkek hem de kadın olan ve Agdistis adı verilen insanüstü bir varlığın babası oldu. Tanrılar ondan korktular, erkekliğini elinden aldılar ve kopmuş aidoia'sından (penisinden) bir badem ağacı büyüdü. Bir gün nehir tanrısı Sangarius'un (Sakarya nehri) kızı bu ağacın meyvesini topladı ve bir bademi göğsüne koydu; ama bademler burada kaybolmuş ve böylece Attes'in annesi oldu. Attes büyüdüğünde öyle olağanüstü güzelliğe sahipti ki, Agdistis (penisi kesilip kadınlaştırılan Agdistis) ona aşık oldu. Ancak Attis'in akrabaları onu Pessinus kralının kızının kocası olmaya mahkum etti. Ama kızlık zarı şarkısı başladığı (düğün sırasında) Agdistis ortaya çıktı ve Attes bir çılgınlık nöbetine yakalandı ve kendini hadım etti; ona kızını veren kral da aynısını yaptı. Agdistis şimdi yaptığından pişman oldu ve Zeus'tan Attes'in cesedinin çürümemesi veya kaybolmaması sözünü aldı.

Miti bir de Pausanias'tan dinleyeylim.

Pausanias - Description of Greece 7.17.8
Onunla [Attis] ilgili yerel [Frigya] efsanesi şöyledir. Zeus'un [yani Frigya gök tanrısı] uykusunda yere bir tohum düşürdüğü söylenir ve bu tohum zamanla erkek ve dişi iki cinsel organı olan bir Daimon meydana getirdi. Ona Agdistis derler. Ama Agdistis'ten korkan tanrılar erkek organı kestiler. Ondan meyvesi olgun bir badem ağacı büyüdü ve derler ki, Sangarios nehrinin kızı meyveyi aldı ve koynuna koydu, meyve hemen yok oldu ama o artık hamileydi. Böylece bir erkek çocuk doğdu. (..) büyüdükçe güzelliği insandan daha fazlasıydı ve Agdistis ona aşık oldu. Büyüdüğünde Attis, akrabaları tarafından kralın kızıyla evlenmesi için Pessinos'a gönderildi. Evlilik şarkısı söyleniyorken Agdistis ortaya çıktı ve Attis delirdi ve kızını ona veren kişi gibi onu (penisini) kesti. Fakat Agdistis, Attis'e yaptıklarından pişman oldu ve Zeus'u, Attis'in cesedinin ne çürümesine izin vermemesi konusunda ikna etti. Bunlar Attis efsanesinin en popüler biçimleridir.

Son olarak miti bir anaerkil paganist-okültistten, bendenizden dinleyelim.

Grek yazarların kendi kafalarına göre eğip büktükleri, ya da anladıkları kadarıyla anlattıkları mitin gerçeği evrenin oluşumunu anlatmaktaydı.

722 Sistemine göre evren (makrokozmos) öncel bir bütünlüğün olumsuz bir güç tarafından bölünmesi ile meydana gelmiştir. Bu yüzden bu yaşamda her şey çelişiktir ve temelde daima bir zıtlık vardır. Zıt kutupların birbirini çekme nedeni öncel bütünlüğüne dönme eğilimi (arzusu) yüzündendir. (Bölünen evren konusunda bu linkten bilgi alınabilir). Evrenin bölündüğü bilgisi Tevrat Yaratılış bölümü dahil, birbirinden çok farklı mitolojilerin onlarca yaratılış mitinde yer almaktadır.)

Agdistis miti, öncel bütünlüğün bölünüp, yer ve gök şeklinde ayrık olarak var edilmesi gibi, öncel tekliğin, dişi ve erkek şeklindeki iki ayrı cins olduğu; insan dahil canlıların öncel evrende tek bir bütün (ki, mitte hermafrodit olarak tanımlanmıştır) biçiminde bulunduğu hakkında bilgi vermektedir. Mitin Agdistis'in hadım edilme bölümü ise evreni bölen olumsuz gücün, olumlu gücün çoğalmasını (iyiliğin yayılmasını) engellediğini (iyiliğin saldırı altında olduğunu) anlatır. Çok farklı coğrafyaların yaratılış mitlerinde evrenin yaratıcısı Baba Tanrı saldırıya uğrar, hadım edilir, öldürülür (Bkz. Mısır mitolojinin baba tanrısı Osiris, Grek mitolojisinin baba tanrısı Uranos).

Yunanlıların yazdığı mitte, Agdistis'in sevgilisi Attis'in yaşama geri dönmesi için Zeus'tan ricacı olması, Zeus'u yüceltmek için eklenmiş uydurmadır. Yunan mitolojisine göre bölen Zeus'tur. Tevrat'a göre ise Yahve'dir.

Bazı anlatımlarda Attis'in ölümü ile tüm doğa da canlılığını yitirmekte ve kış gelmektedir. Bu yüzden baharın gelmesi, Attis'in yeniden doğumu olarak algılanır. Bölünme ölüm; birleşme, mutluluk ve yaşamdır.

Mitin bir diğer anlatımında Attis çam ağacına dönüştürülür.

Bunun manası ise (çam ağacı kışın yapraklarını dökmeyen bir ağaç olduğu için) "iyilik ne kadar saldırı altında olsa bile evrende daima var olacaktır" şeklindedir.

Roma'da, Kibele Roma'ya getirildikten sonra yaratılan Kibele'ye adanan Megalensia bayramında (ki astronomik yılbaşı olan 21 Mart'ta, yani ekinoksta kutlanır) bu yüzden çam ağacı süslenir.

Bu gelenek Hıristiyanlaştırılmış, gerçekdışı bir yeni yıl tarihi olan ve İsa ile özdeşleştirilren 31 Aralık'ta çam süslemeye dönüştürülmüştür.